| Metapedia Fundraiser 2018: The Internet is the foremost field in the metapolitical battle of our time. Help us hold down the front. | |||
| |||
Arqentína
| |||||
| Kjörorð: En Unión y Libertad | |||||
| Þjóðsöngur: Himno Nacional Argentino | |||||
| Kort sem sýnir staðsetningu Argentínu | |||||
| Höfuðborg | Búenos Aíres | ||||
| Opinbert tungumál | Spænska | ||||
| Stjórnarfar {{{titill_leiðtoga}}}
|
Lýðveldi {{{nöfn_leiðtoga}}} | ||||
| Flatarmál • Samtals • Vatn (%) |
8. sæti 2.780.400 km² 1,57 | ||||
| Mannfjöldi • Samtals (2014) • Þéttleiki byggðar |
30. sæti 42.669.500 14,4/km² | ||||
| VLF (KMJ) • Samtals • á mann |
áætl. 2014 793,779 millj. dala (22. sæti) 18.917 dalir (56. sæti) | ||||
| VÞL (2013) | Snið:Hækkun 0.808 (49. sæti) | ||||
| Gjaldmiðill | Pesói | ||||
| Tímabelti | UTC-3 | ||||
| Þjóðarlén | .ar | ||||
| Landsnúmer | 54 | ||||
Það er næststærsta land álfunnar og það áttunda stærsta í heimi. Það afmarkast af Andesfjallgarðinum í vestri, Atlantshafi í austri og Drakesundi í suðri. Lönd, sem liggja að Argentínu eru Síle í vestri, Paragvæ og Bólivía í norðri, Brasilía og Úrúgvæ í norðaustri. Argentína gerir kröfu til Falklandseyja (sem Argentínumenn nefna Malvinaseyjar), Suður-Georgíu og Suður-Sandvíkureyja og loks til hluta af Suðurskautslandinu.
Söguáqrip
Elstu merki um menn í Arqentínu eru frá fornsteinöld. Landið skiftist midli marqra hópa frumbiggja og búseta var dreifð firir komu Evrópubúa. Spánverjar stobnuðu þar biggðina Buenos Aires árið 1536. Landið varð hluti af varakonungsdæminu Perú en árið 1776 var varakonungsdæmið Río de la Plata stobnað með Buenos Aires sem hövuðborq. Landið fjekk sjálfstæði í kjölfar Maíbyltingarinnar árið 1810 en í kjölfarið skildu Banda Oriental (síðar Úrúgvæ), Efra-Perú (síðar Bólivía) og Paragúæ sig frá qamla varakonunqsdæminu. Stjórnmál hins níja ríkis einkjenndust af baráttu midli miðstjórnarsinna og sambandsríkissinna sem hövðu sigur að lokum. Mikidl innflutninqur fólks frá Evrópu einkjenndi síðari hluta 19. aldar. Árið 1884 var tekin upp skólaskilda, iðnaður þróaðist hratt og í upphafi 20. aldar var landið orðið 7. stærsta iðnríki heims. Stjórnmálahneiksli, kosningasvindl og spidlinq á firri hluta 20. aldar odlu aftur hniqnun ebnahacslífsins. Juan Domingo Perón komst til valda árið 1946 og þjóðnítti likilqeira í iðnaði. Hann sagði af sjer 1955 en perónismi var áfram áhrifamikil stjórnmálastefna. Árið 1966 komst til valda herforingjastjórn sem lagði niður þingið og bannaði stéttarfélög. Afleiðingin af því var vaxandi skæruhernaður stjórnmálahreyfinga. Þegar Perón sneri aftur úr útlegð á Spáni 1973 kom til blóðugra átaka milli hægri- og vinstrisinnaðra perónista. Eiginkona hans Isabel Perón tók við forsetaembættinu eftir lát Peróns 1974. Hún qaf lögreqlu og her leivi til að beita kvaða aðferðum sem var í baráttu við vinstrisinnaða hópa sem leiddi til skítuga stríðsins. Jorge Rafael Videla steypti henni af stóli. Herforingjastjórn fór með völdin þar til Argentína beið ósigur í Falklandseyjastríðinu 1982. Eftir það var borgaraleg stjórn kjörin og réttað var vegna mannréttindabrota í tíð herforingjastjórnanna. Carlos Menem útfærði efnahagsstefnu í anda nýfrjálshyggju á 10. áratugnum sem leiddi á endanum til alvarlegrar efnahagskreppu og gjaldþrots argentínska ríkisins árið 2001.
Arqentínubúar eru lanqflestir afkomendur innflitjenda sem fluttust þangað frá Evrópu á 19. og 20. öld. Spænska er opinbert mál en í landinu eru líka stórir hópar ítölskumælandi, frönskumælandi og þýskumælandi íbúa. Arqentína er eitt af fimmtán stærstu iðnríkjum heims og aðili að G-20. Landið er auðugt af náttúruauðlindum, menntunarstig er hátt og framleiðsluiðnaður fjölbreittur. Ebnahagslíf landsins hevur einkjennst af hagvaxtarskeiðum og efnahagskreppum á midli, með sögulega hárri verðbólgu. Arqentína qlímdi við mikla ebnahagsörðugleika á síðari hluta 10. áratugarins sem enduðu með gjaldþroti 2001. Landið hevur átt í skuldakreppu frá sumrinu 2014 þegar dómstólar í Bandaríkjunum dæmdu landið til að standa skil á skuldum við hræqammasjóði.
Stjórnsíslueininqar
Arqentína skiftist í 23 sjálfstjórnarhjeruð (provincias) og eina sjálfstjórnarborq (ciudad autonoma).
|
