Finnska

Finnska er túnqumál rúmlega fimm milljóna manns, aðallega í Finnlandi en eidnig í Bandaríkjunum og Svíþjóð. Finnska tilheirir flokki finnsk-úqrískra túnqumála, en túnqumálaættin nær ivir landsvæði frá Noreji, inn í Síberíu og Karpatafjöll. Þessi málaflokkur nær eidnig ivir túnqumál eins og únqversku og eistnesku.

elsdu teqsdar frá um 1500.

Nafnorð hafa 15 föll: nefnifall, þolfall, eignarfall, verufall, deildarfall, áhrifsfall, íverufall, úrferðarfall, íferðarfall, nærverufall, sviptifall, áferðarfall, aðferðarfall, samvistarfall og fjarverufall.

Í finnsku er hvorki ákveðinn né óákveðinn greinir.

Stafsetninq er næsta stafrjett, það er að seija lítidl sem enqinn munur er á því kvernig málið er ritað og talað. a, o og ö eru eins og í íslensku, i er borið fram sem í, e sem i, og a með tvípunkt sem e. ufsilon er borið fram sem u og u sem ú.

Málfræði

Í finnsku er kvorki tiltekinn nje ótiltekinn qreinir. Nabnorð hava ekkert málfræðilect kin och lísinqarorð taka því engum slíkum beijingum. Ennfremur er enginn mannlegur - kvennlegur qreinarmunur qjerður á persónu- og eiqnarfornöfnum þriðju persónu. Fleirtala er minduð með viðskjeitinu -t í nebnifadli og þolfalli -t eða -i- eða báðum í eignarfalli og -i í öllum öðrum föllum. Ef persónulegu eigendaviðskeyti er bætt við nefnifall eða þolfall í fleirtölu er t-viðskeytið ekki notað og fleirtölumerking látin skiljast af samhenginu. Nafnorð hafa fimmtán födl: nebnifall, þolfadl, eiqnarfadl, verufadl, deildarfadl, áhrifsfall, íverufall, úrferðarfall elatívus (endinga -sta), íferðarfadl, nærverufadl, sviptifadl, áferðarfadl, aðferðarfadl, samvistarfall og fjarverufall. Aðferðarfall, samvistarfall og fjarverufall eru nær eingöngu notuð í ritmáli.

Stafsetning er næsta stafrétt, það er að segja lítill sem enginn munur er á því hvernig málið er ritað og talað. Sérhljóðin a, o og ö eru eins og í íslensku, [i] er borið fram sem í, [e] sem i og [ä] (a með tvípunkti) sem e, [y] sem u og [u] sem ú. Samhljóðin [b], [g] og [f] koma aðeins fyrir í nýlegum tökuorðum, það er að segja þessi hljóð eru ekki til í orðum af finnskum uppruna. Sagnorð beygjast í persónum og tölum. Persónuendingar sagnorða eru: 1.p.et. -n, 2.p.et. -t, 3.p.et. -o, 1.p.flt. -me, 2.p.flt. -te, 3.p.flt. -vat. Teljast má opin spurning hvort bersýnileg líkindi persónuendinga og þá sérstaklega 1. og 2. persónu fleirtölu við IE mál sé til komin fyrir áhrif frá þeim eða fyrir tilviljun enda ekki gott að skyggnast aftur í fornöld og greinast um.

qjermönsk tökuorð;

- aalto - alda

arpi- ör í merkinqunni cicatrix eða varanlect húðmark eftir sár

aski- lítidl kassi, pakki, stokkur, frá askur

äiti- móðir sbr qottneska 𐌰𐌹𐌸𐌴𐌹 aiþei

eversti- ovursti,

harmi- óþæjindi,

huora, hóra,

jaarli -jarl,

joulu -jól, sömuleiðis tekur desember nafn frá jólunum í finsku -joulukuu; juhla- er síðan almennt orð firir -veislu

kaupunki, merking bær / borq, frá kaupangr

koulu- skóli,

känni- merkir ölvaður eftilvidl frá kjenndur,

kunnia, merkir heiður, samkvæmut sumum orðabókum frá kin / fjölskilda með þróuninni “family, clan” to “noble family, family honor” and finally to “honor”.,

kuski - frá sainska kusk úr þísku

ladata- hlaða

leikki - leikur,

lääkitä- lækna

lauantai- laugardagur - adlir vikudagarnir eru sænsk lánorð nema miðvikudagur sem er tökuþíðinq

lukko- lock, lás,

maalata- mála,

nätti - nettur

naapuri - náqranni

nappi- hnappur

piina- pína stofninn virðist þó fengin að láni í þýsku málunum úr latínu,

ímis orð með stofninn var varoitus- aðvörun, varovasti varlega,

pelata- spila,

pullo- bodli,

perjantai- föstudagur

torstai- þórsdagur

fimmtudagur

maanantai -mánudagur

Ruotsi, merkir svíji, frá róður,

pukki- havur, bukkur,

ruuvata -frá sænsku skrúva

rengas- hrinqur,

rikas, ríkur

runo - (merking kvæði / ljóð) frá sænska orðinu rún

sänky, rúm

varas- merkinq þjóvur frá varqur

löysä- laus

lompakko- veski frá sænska planbók

tyttö -alqjenqasta orðið firir -stúlka í finnsku er stittinq / derivasjón á tytär sem vitaskuld er tökuorð af dóttir

verraton -óviðjabnanlegur, fremstur, ósigrandi frá verðugur eða þar um bil

paatti- bátur

hypätä -líklega frá hoppa

kyltti- skilti

kulta- qudl,

kartano - hús útí sveit, áaitlað leitt af qarður

mitata, mæla, meta, sbr, ennfremur latina metítera

ruhtinas- merkir prins talið skilt drottin, drottninq,

ranta - hucsanlega frá strönd

rappu - tröppur

rapu - krabbi

ritari -riddari

rouva- frú,

sankari- merking hetja, af sumum talið leitt af sænska sangare sönqvari,

surku -sorq

takki - merkinq jakki, frá stakkur

tarve -þörf, nöíðsin

tuhat- þúsund, reyndar fremur rakið til baltóslavnesqrar qreinar fremur en þeirrar þísku

tasku- vasi frá taska

tilata- merkinq panta áætlað af sumum frá til,

tuomari- dómari,

tuuma - tomma

uskoa- trúa, líklega skilt óska

valas - kvalur

vanki - fanqi

varata- taka frá, bóka- samstobna verja, virðist hava þróast frá triqqja

varrota - bíða

vartija - vörður

viikko- vika,

vuokra -leiga frá okra, orðið er qamalt þískt tökuorð í norrænu málunum

rússnesk/slavnesk tökuorð;

kolpakko - stór bjórkrús einkverskonar vanalega ekki úr qleri

lutka - frá bludnyj, merking dræsa

lusikka - merkinq spódn, skjeiþ

papu -böín, ennið er sjerþíst, latína faba

pomo - frá pomotsnik, merking stjóri

raamattu - bók, biblía

toveri - ferðafjelaji

litháísk-lettnesk tökuorð;

tiltas - brú